Verhalen delen

Toen ik begon met mijn bedrijf Verhalenschat, was het motto "Iedereen heeft een verhaal en verhalen zijn overal." En ik geloof daar nog steeds heilig in.

Nalatenschap.

In het begin schreef ik ook levensverhalen voor en met ouderen. En daar bleek al snel hoe bijzonder gewone levens zijn. De vrouw waar ik mijn eerste levensboek mee schreef, is kort geleden overleden. na haar overlijden sprak ik haar zoon die dankbaar was voor de nalatenschap die hij nu in handen had. hij begreep meer dingen van zijn moeder, dan dat hij tijdens haar leven ooit gedaan had. Ik ben blij dat ik daar een actieve rol in heb kunnen spelen.

Vertellen

Ik ben altijd geïntrigeerd geweest door persoonlijke verhalen van gewone mensen. want iedereen maakt wel eens iets bijzonders mee, al denken ze vaak van niet. Afgelopen zondag kwam ik ook met een aantal mensen in gesprek. Eigenlijk hele gewone mensen, allemaal 85, 90 jaar oud en allemaal hadden de oorlog bewust meegemaakt. Binnen  10 minuten kwam het hele verhaal los, ik merkte dat mensen het graag wilde delen. En er bleken inderdaad bijzondere verhalen tussen te zitten. Een vrouw die vlakbij legerbasis Soesterberg woonde, een man die zijn vader verloor tijdens de schietpartij op 7 mei 1945 en een vrouw die zich nog levendig Jules Schelvis kon herinneren.

Verloren verhalen

Nu sta ik aan de vooravond van een flink aantal wandelingen langs onbekende locaties die een oorlogsverhaal met zich meedragen. Maanden van onderzoek naar feiten en verhalen komen nu tot een indringende presentatie. Tijdens deze Sporen van de Oorlog wandelingen staan wij stil bij huizen en vertel ik het verhaal van mensen. althans dat probeer ik... de meeste mensen over wie ik vertel, hebben het zelf helemaal niet meer na kunnen vertellen. Ik heb onderzoek gedaan, gereconstrueerd en logisch bedacht wat er gebeurd is. Maar van de mensen zelf zal ik het nooit meer kunnen horen.

Daarom vind ik het zo belangrijk dat mensen verhalen blijven delen. Dus vraag aan je oma wat je altijd al wilde weten, of ga een gesprek over vroeger aan met je oude buurvrouw. Sla de verhalen op, al is het maar in je geheugen. Nu kan het nog...

Herdenken

In de week voorafgaand aan 4 mei geef ik een aantal wandelingen door Amsterdam met als thema Sporen van de Oorlog. Op locatie vertel ik persoonlijke verhalen van bezetting, vervolging en verzet.

Onderzoek

Dit project is er niet zomaar gekomen. Er zijn maanden van voorbereiding en onderzoek aan vooraf gegaan. Ik heb boeken doorgespit, archiefdocumenten ingezien en veel persoonlijke verhalen gelezen. En dat was zwaar, soms zelfs heel zwaar. En niet vanwege het onderzoek, want dat ben ik wel gewend. Het was mentaal zwaar, omdat het grootste gedeelte van de verhalen dramatisch afloopt... heel erg dramatisch. De families die uit elkaar gescheurd werden op de meest wrede manier. De kinderen die nooit de kans hebben gehad om op te groeien. Gewone mensen die verschrikkelijke dingen meemaken. Dat zijn de verhalen die je tegenkomt... En dat grijpt me verschrikkelijk aan, iedere keer weer.

Ongrijpbaar

Waarom doe ik het dan? Waarom doe ik iets wat mij confronteert met zoveel leed? Waarom onderzoek ik iets waar ik helemaal van slag van raak? Het antwoord is simpel... ik moet wel! Ik heb vanuit mezelf geen keus. Voor zolang ik mij kan herinneren ben ik gefascineerd geweest door de oorlog. Alsof iets ongrijpbaars mij daar naar toe trok. Ik wilde er alles van weten... keek programma´s en las boeken erover, zo klein als ik was. Ergens in mijn achterhoofd dacht ik als ik maar genoeg informatie in me op zou nemen, ik op een gegeven moment beter kon begrijpen hoe zoiets heeft plaats kunnen vinden. Vele jaren van onderzoek later begrijp ik de processen erachter wel, maar het gevoel nog steeds niet... hoe kan zoiets nou gebeuren?

Herdenken

Daarom vind ik herdenken ook zo belangrijk. Het is goed om eens stil te staan dat vrijheden niet vanzelfsprekend zijn en om hen te eren die deze vrijheden niet hadden of daarvoor gevochten hebben. En dan zou je kunnen zeggen... het is 70 jaar geleden, moeten we daar niet eens mee ophouden? Natuurlijk zeg ik dan nee! de thema´s zijn nog zo actueel, er kan nog zoveel van geleerd worden en er zijn nog zoveel verhalen die verteld moeten worden. Een bekend gezegde is: je bent pas echt dood als er niemand meer over je praat. Misschien is dat het... ik probeer de herinnering levend te houden.

Meer informatie over de wandelingen Sporen van de Oorlog staat op www.verhalenschat.nl

Ouderenwijsheid

Al jaren doe ik om de week op dinsdagmiddag vrijwilligerswerk met ouderen. Ooit eens begonnen als onderdeel van een opleiding hulpverlening, maar nooit meer weggegaan.

Voorlezen

Officieel lees ik voor aan (licht) dementerende ouderen. Maar we doen veel meer... door middel van verhalen van en over vroeger halen we herinneringen op en proberen op die manier het geheugen van de mensen te prikkelen. Reminiscentie heet dat met een duur woord. Het is dus eigenlijk helemaal niet de bedoeling dat ik alleen maar aan het praten ben, alhoewel ze graag naar mij luisteren. Het is de bedoeling dat ik hen uitdaag om te praten, ik geef alleen een voorzetje.

Wendingen

En dat praten doen ze maar al te graag. Over van alles. De gesprekken nemen vaak de meest bijzondere wendingen. meestal bedenken wij, de activiteitenbegeleidster en ik, vooraf een soort thema zoals school, buitenspelen of werk. En meestal eindigen de gesprekken heel ergens anders. De mensen vertellen wat ze kwijt willen, waar zij op dat moment behoefte aan hebben. natuurlijk laten we dat zo, we zijn er voor hen. Stiekem vind ik dat allermooiste wat er is. Laat de mensen hun verhalen maar vertellen. En ik vind het een eer om daarbij te mogen zijn en die verhalen te mogen aanhoren.

Wijsheden

En wat blijkt... ik steek er nog dingen van op ook! Oudere mensen hebben een hele andere kijk op het leven. Rustiger, ze hebben alles al meegemaakt en hoeven niet zo nodig van alles meer, ze hebben geen haast meer. Lesje in relaxed leven. En soms worden er regelrechte levenswijsheden over tafel gegooid. Een van mijn favorieten hoorde ik van de week... Elke keer dat je jarig bent, moet je dank je wel zeggen, want elk jaar dat je krijgt is een cadeautje. De tranen stonden in mijn ogen, want het is zo waar. Mensen van mijn leeftijd staan daar niet zo vaak bij stil, maar deze mensen wel en zij kunnen het weten.

Ik kan alleen maar zeggen... laat je eens verbazen door de grote wijsheid die verborgen zit in deze mensen. En hou hun verhalen in leven!

Geschiedenis tastbaar

Geschiedenis heeft van jongs af aan mijn interesse gehad. Als mijn ouders vroegen wat ik wilde doen, dan wilde ik naar het museum. Het Rijks of het Amsterdam Historisch (zo heette dat toen nog)

Er bovenop

En het liefst liep ik dan met mijn neus er letterlijk bovenop of tegenaan. Zo dicht mogelijk tegen de rand van het glas, dat het lijkt alsof het glas verdwijnt. Beroemd in onze familie is ook de episode dat ik als 7 of 8 jarige bijna het Paleis op de Dam uitgezet ben, omdat ik perse een fluwelen stoeltje aan wilde raken. Het zag er zo mooi uit dat ik het gewoon moest voelen. natuurlijk geen enkele aanstoot nemen aan het touw dat er omheen gespannen was. Voor dat mijn moeder en de suppoost het in de gaten hadden, had ik het al gedaan. Heel snel mijn kleine handje tegen het fluweel aan. Tot ik tot mijn grote schrik opeens de suppoost achter mij hoorde schreeuwen. Mijn moeder kon niet boos worden, omdat ze het veel te grappig vond. Maar we zijn wel maar snel doorgelopen.

Aanraken

Dit was absoluut niet het enige incident. Ik had in het Rijksmuseum al een keer in een antiek bed willen gaan liggen. Toen hebben ze me tegen gehouden.  En ik wist heus wel dat het niet mocht. Ik heb vroeger netjes geleerd dat je kijkt met je oogjes en niet met je handjes. En dat gaat goed... tenzij ik iets zie waar de geschiedenis van af druipt. dan wordt de drang te groot en moet ik het gewoon proberen aan te raken. En dan kan ik nu ook wel nog een openbaring doen. Ik ben nu 29 en ik heb het nog steeds. Afgelopen september stond ik nog met mijn gezicht tegen een goed beveiligd glas aan om zo dicht mogelijk het Tolprivilege te kunnen zien. En als ik een deur tegenkom naar een hofje, moet ik gewoon kijken of het open kan.

Tastbare geschiedenis

Gelukkig heb ik van mijn lichte obsessie mijn werk weten te maken. Daarbij weet ik hoe belangrijk het is om de geschiedenis aan te kunnen raken. Bij het huis staan waar je voorouders hebben gewoond. kunnen zien wat zij hebben kunnen zien. Zo stond ik laatst bij een voorouder-huis in een klein straatje in de Jordaan. de huizen waren nog redelijk hetzelfde en het uitzicht op de Westertoren, die hoog en dreigend boven het straatje uittorent, is zelfs helemaal niks veranderd. Je denkt de fietsen en auto's weg en poef je verplaatst je in een keer in een familie die 120 jaar geleden leefde.

Misschien is dat ook wel de kracht van geschiedenis tastbaar maken, je letterlijk kunnen verplaatsen in iemand van vroeger. Zien wat zij zien, voelen wat zij voelen. En dat gevoel delen...